مودت

به گزارش حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در سالروز میلاد با سعادت حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) می­ توان گفت آن حضرت بزرگ بانویی است که با تحمل و بردباری در کربلا عهده دار پرستاری از بیمارانی همچون امام سجاد(علیه السلام) بود و پرستاران باید ایشان را الگو و سرمشق خود قرار دهند.[1]

 

بنابراین باید اذعان نمود در پیشرفت اسلام، زنان بزرگ و با شخصیتى همچون خدیجه، و بانوى اسلام فاطمه زهرا و و دخترش زینب‏ کبرى(سلام الله علیهما)‏ شرکت داشته ‏اند، و براى پیشرفت اسلام و اجراى حق و عدالت بزرگترین فداکارى را به خرج داده ‏اند و با ایمانى محکم و تفکرى عالى، مردان خود را با تمام وجود در این مسیر حمایت مى‏ کردند، و على(علیه السلام) نیز براى آنها احترام فوق العاده قائل بود.[2]

 

این ادعا دارای دلیل و تحلیل منطقی است، زیرا اگر مرکب قلم دانشمندان نبود،‌ خون های شهیدان فراموش می شد، لذا حضرت زینب(سلام الله علیها) در گام نخست زمینه جاودانگی خون شهیدان را به وجود آورد.[3] از این رو  برای تبیین مقام و منزلت حضرت زینب کبری(سلام الله علیها)باید این پرسش­ ها را مطرح نمود که بر زینب‏ کبرى علیها السلام چه گذشت؟ او که پس از شهادت امام حسین علیه السلام رهبرى کاروان اسیران را به همراه امام سجاد علیه السلام به عهده داشت، و همه جا از جان او و زنان و کودکان مراقبت مى‏ کرد و گاه خود را سپر بلاى آنها قرار مى‏ داد و در کوفه و شام با افشاگرى‏ هایش ظالمان را رسوا ساخت، بذر انقلاب را در همه جا پاشید و پیام خونین کربلا را به گوش مردم رساند، خاطرات بودنش با برادر، همراهى او در مسیر مدینه به مکه و از مکه تا کربلا، سفارش‏هاى برادر به او، رنج‏ هاى حسین علیه السلام در شهادت یاران و برادران و فرزندان، بدن‏ هاى قطعه قطعه شهیدان و سرهاى جدا شده عزیزان،[4] همه و همه حاکی از شأن  منزلت و مقام والای  حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) است که در ادامه به مهمترین شاخصه­ های آن اشاره می شود.

 

 

گفتنی است تقارن میلاد پرخیر و برکت حضرت زینب(سلام الله علیها) با عنوان روز پرستار ما را بر این نکته رهنمون می­ سازد که نسبت سیرۀ حضرت زینب(سلام الله علیها) با مقولۀ پرستاری غیر قابل انکار است، به عنوان نمونه على بن الحسین علیه السلام مى‏ گوید: «شبى که پدرم فرداى آن به شهادت رسید، بیمار بودم و عمه‏ ام زینب از من پرستارى‏ مى‏ کرد.[5]

 

در روایتى دیگر آمده است: هنگامى که امام حسین علیه السلام تنها شد به خیمه‏ هاى برادرانش سر کشید... آنگاه به سوی خیمه‏ هاى زنان روانه شد و به خیمه فرزندش امام زین العابدین علیه السلام رفت.او را دید که بر روى پوست خشنى خوابیده و عمه‏ اش زینب علیها السلام از او پرستارى‏ مى‏ کند. چون حضرت على بن الحسین علیه السلام نگاهش به پدر افتاد خواست از جا برخیزد، ولى از شدت بیمارى نتوانست، پس به عمه ‏اش زینب گفت: «کمکم کن تا بنشینم چرا که پسر پیامبر صلى الله علیه و آله آمده است» زینب علیها السلام وى را به خود تکیه داد و امام حسین علیه السلام از حال فرزندش پرسید[6].

 

در فراز دیگر نیز  می ­توان به خطاب امام حسین(علیه السلام) نسبت به خواهرش زینب(سلام الله علیها) مبنی بر نگهداری و مراقبت از کوچکترین فرزند امام حسن مجتبى علیه السلام را مورد تأکید قرار داد که فرمود؛ خواهرم! او را نگهدار»[7]. .. حال با این تفاسیر می­توان نسبت نامگذاری تولد آن حضرت با روز پرستاری را بیش از پیش دریافت که همۀ این موارد حاکی از عمق ایثار و فداکاری واوج مقام پرستاری آن حضرت است.

 

 

مرحوم محمد مهدى نراقى در جامع السعادات صبر را چنین تعریف‏ مى‏ کند: «صبر، استقامت‏ و پایدارى نفس و عدم تشویش در سختی ­ها و مصیبت­ ها است، به نحوى که مقاومت کنى در برابر آن سختی­ها و بلاها و خارج نکنى نفس خود را از سعه صدر و از آن حالت سرور و آرامشى که بر آن حاکم بود».[8]،[9]

 

باید اذعان کرد  ایستادگی و پایداری زینب کبری(سلام الله علیها) در مقابل یزید، تحسین برانگیز است، لذا وقتی بانوی سرافراز عاشورا، حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) در مقابل یزید می ایستد، می‌گوید:‌ ای یزید فکر نکن که من مثل یک اسیر مقابل تو ایستاده ام بلکه برای من ننگ است با همچون تویی هم سخن و رودرو شده‌ام؛ پیام آن این است که در هیچ شرایطی، نباید تن به ذلت داد و این جزو درس های عاشوراست.[10]

 

 

 بی تردید عاشورا با مفاهیمی چون آزادگی و مبارزه با ظلم گره خورده است که نه تنها کهنه نمی شوند بلکه روز به روز توسعه بیشتری می یابد، لیکن پیام های عاشورا می­ توان در خطبه­ های  حضرت زینب(سلام الله علیها) در کوفه و شام مشاهده نمود.[11]

حال در سوی دیگر حضرت زینب‏ علیها السلام که گویا سخنگوى آن صحنه عجیب(شهادت امام حسین علیه السلام) بود چنین گفت:؛ پدرم فداى آن کسى باد که (خیمه ‏گاه) سپاهش روز دوشنبه غارت شد.[12] پدرم فداى آن کس باد که طناب­هاى خیمه ‏اش بریده و بر زمین افتاد... پدرم فداى آن کس که با دل پرغصه جان سپرد، پدرم فداى آن کس که با لب تشنه شهید شد، پدرم فداى آن کس که از محاسنش خون مى‏ چکد».[13]

 

 

از جمله شاخصه­ های کلیدی در امر مقام شناسی آن حضرت باید به اهتمام ویژه آن حضرت به رعایت حدود  عفاف و حجاب اشاره نمود ، لذا آن حضرت در مواجهه با لشگر دشمن فرمود؛ به سپاهت بگو شتاب نکنند. مگذار دست نامحرمان به سوى خانواده پیامبر صلى الله علیه و آله دراز شود. زینب کبری(سلام الله علیها)‏ خود لباس مندرس پوشیده بود به زنان فرمان داد هر چه وسایل و زیورآلات داشتند در گوشه‏ اى جمع کنند، گوشواره‏ ها را از گوشهایشان درآورند، حتى فاطمه دختر امام حسین علیه السلام که نوعروس بود و دوست داشت گوشواره‏ هایش را که یادگار پدر مظلومش بود نگه دارد، عمه ‏اش زینب‏ از ترس آنکه مبادا دست نامحرمى به سویش دراز شود، اجازه نداد. زنان و کودکان در گوشه‏ اى جمع شدند، آنگاه زینب‏ فریاد زد: هر کس مى‏ خواهد اسباب و وسایل دختران على علیه السلام و فاطمه علیها السلام را به یغما ببرد بیاید. عده ‏اى از سپاه آمدند و هر چه بود را به غارت بردند.[14]،[15]

 

 

گفتنی است مقام سخنوری و خطابه از جمله خصایص برجستۀ حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) است، خطبه‌های عقیله بنی هاشم پس از واقعه عاشورا با خطبه های بلیغ، رسا و بیدارگرانه به گونه ای  عمل نمود که آن را شبیه خطبه های امیرالمومنین علی‌(علیه السلام) دانسته‌اند.[16]

 

حذیم بن شریک اسدى‏[17] مى‏ گوید: در آن روز به زینب دختر على علیه السلام نگریستم که خطبه مى‏ خواند و هرگز زنى را سخن ورتر و زبان آورتر از او ندیدم. گویا (زبان على علیه السلام در کام اوست و) با زبان امیرمؤمنان على علیه السلام سخن مى ‏گوید. به سوى مردم اشاره کرد که «ساکت شوید!» ناگاه‏ نفس­ ها در سینه‏ ها حبس شد و زنگ کاروان­ها از حرکت ایستاد.[18]

 

 

تردیدی نیست  خطبه های حضرت زینب(سلام الله علیها) در شام و کربلا حاوی مطالب و نکات بسیار ارزشمندی برای جامعه است که باید در سطح وسیعی منتشر شود. [19]

 

زیرا عقب‏ نشینى مصلحتى یزید و تغییر موضع سیاسى بر اثر خطبه‏ هاى افشاگرانه حضرت زینب‏(سلام الله علیها) در شام و بیدارى مردم به نوبۀ خود حاکی از مقام بی بدیل آن حضرت در مقولۀ روشنگری است![20]

 

به عنوان نمونه یکی از مصادیق مهم روشنگری آن حضرت در برابر حکومت خودکامه یزید محقق گردید؛ در خطبه‏ اى که بانوى شجاع اسلام‏ زینب‏ کبرى علیها السلام‏ در شام در برابر حکومت خودکامه جبار، ایراد کرد، فرمود؛[21]«تو امروز شادى مى‏ کنى و چنین مى‏ پندارى که چون فراخناى جهان را بر ما تنگ کرده‏ اى... اشتباه میکنى، این فرصت و آزادى را خداوند بخاطر این به تو داده تا پشتت از بار گناه، سنگین گردد و عذاب دردناک در انتظار تو است ...»[22]

 

 

در حالات این بانوی شجاع می­ خوانیم زینب‏ کبرى علیها السلام در کنار پیکر خونین برادر زانو زد و پیکر خونین را با دو دست خود از زمین بلند کرد و گفت: «خداوندا این قربانى را از ما، (خاندان پیامبرت) قبول فرما!».[23]

 

هم چنین در وصف مقام شجاعت حضرت زینب(سلام الله علیها) باید به خطبه­ های آن حضرت اشاره کرد که در کوفه و شام بیان گردید که پشت دشمنان را به لرزه درآورد و پایه‏ هاى کاخ آنها را متزلزل ساخت.[24]

 

از شجاعت حضرت زینب‏ علیها السلام در تاریخ کربلا این است که در مواجهه با ابن زیاد و هنگامى که مى ‏خواست او را سرزنش کند با تعبیر «یابن مرجانة» او را مخاطب ساخت.[25]

 

لذا در خطبه آتشین شیر زن میدان کربلا در کوفه، با صراحت آمده است: «گریه مى‏ کنید و ناله سر مى‏ دهید، بخدا بسیار بگریید و کمتر بخندید، لکه ننگى بر دامان شما نشست که با هیچ آبى پاک نمى‏ شود. شما چگونه اجازه دادید سلاله پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و پناهگاه شما در مشکلات کشته شود و چراغ فروزان جامعه شما را خاموش کنند؟!»[26]

 

آن حضرت  در پاسخ ابن زیاد، آن مرد سفاک بى‏رحم و خطرناک، با یک دنیا شجاعت فرمود:«ما رأیت إلا جمیلا؛ جز خوبى (و شجاعت و عظمت) در کربلا ندیدم». [27]

 

هم چنین در خطبه معروف حضرت زینب‏ شیر زن کربلا(سلام الله علیها) که در شام در مقابل یزید ایراد فرمود نیز می­ توان به مقام شجاعت بی نظیر آن حضرت اذعان نمود، که فرمودند؛ «اگر حوادث سخت روزگار، مرا در شرایطى قرار داد که مجبور شوم با تو صحبت کنم، من تو را موجودى کوچک و بى ‏مقدار مى ‏دانم و در خور هر گونه توبیخ و سرزنش .... آنچه در توان دارى انجام ده؛ ولى هرگز نمى‏توانى نور ما را خاموش کنى و آثار ما را محو نمایى!».[28]

 

 

در خاتمه با تبریک میلاد با سعادت پیام آور عاشورا حضرت زینب کبری(سلام الله علیها)،[29]  باید به یکی از مهمترین  فرازها و پیشگویی ­های  مهم واقعۀ کربلا در کلام حضرت زینب(سلام الله علیها) اشاره نمود که فرمودند؛ خداوند از جماعتى از این امت که گردن کشان زمین آنها را نمى‏ شناسند ولى فرشتگان آسمان آنان را مى‏ شناسند، عهد گرفته است که این پیکرهاى پاره پاره و پراکنده را جمع کنند و به‏ خاک‏ بسپارند، در آینده در این سرزمین بر مرقد پدرت حسین علیه السلام پرچمى به اهتزاز در مى ‏آید که هیچگاه کهنه نشود و در گذر زمان گزندى به آن نرسد و سردمداران کفر هرچه در محو آن تلاش کنند، روز به روز بر عظمت آن افزوده شود.[30]

 

لذا زینب دختر شجاع امیرمؤمنان علیه السلام با این پیش‏گویى عجیب و شگفت‏ آورش، فرزند برادر خود را تسلى بخشید و آینده کربلا و عاشورا را آن‏گونه که ما امروز بعد از حدود 14 قرن مشاهده می ­کنیم دقیقا ترسیم نمود، آرى قلب نازنین زینب علیها السلام مى ‏دانست که این آغاز کار است هر چند تاریک ‏دلان بنى ‏امیه و منافقان آن را پایان کار مى‏ پنداشتند.[31]

 

 

 پی نوشت ها:

[1]بیانات آیت الله مکارم شیرازی در حاشیه مراسم روز پرستار ، شبستان  حرم  مطهر حضرت فاطمه معصومه (س)؛ ٣١ /1/ ١٣٨٩. 

[2] ترجمه گویا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه، متن‏ و ترجمه(ج‏1)، ص: 390.

[3] بیانات آیت‌الله مکارم‌شیرازی،در دیدار باجمعی از طلاب و خواهران آمر به معروف، 1394/11/01.

[4] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص639.

[5] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص401.

[6] عاشورا ریشه‏ ها، انگیز ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص502.

[7] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص528.

[8] جامع السعادات، جلد 3، صفحه 280، چاپ مؤسسه اعلمى.

[9] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین) ؛ ج‏1 ؛ ص362.

[10] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی ، حرم کریمه اهل بیت؛1393/08/13.

[11] همان.

[12]. با توجه به اینکه قول مشهور درباره حادثه عاشورا آن است که در روز جمعه بوده است، تصریح‏حضرت زینب علیها السلام به روز دوشنبه، شاید اشاره به حادثه سقیفه باشد که در روز دوشنبه اتفاق افتاده است و مقصود آن است که حادثه کربلا محصول تصمیم نسنجیده‏اى است که پنجاه سال پیش در سقیفه گرفته شد.

[13]  بحارالانوار، ج 45، ص 58؛ اعیان الشیعة، ج 7، ص 138 و ملهوف( لهوف)، ص 181.

[14] رجوع شود به: انساب الاشراف، ج 3، ص 204.

[15] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: 538.

[16] بیانات آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار جمعی از زوج‌های جوان دانشگاه آزاد اسلامی کازرون ،1398/01/31.

[17]  در ملهوف( لهوف) نام او« بشیر بن خزیم اسدى» ذکر شده است.

[18] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه‏ ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص561.

[19] بیانات آیت الله مکارم شیرازی ؛ در دیدار اعضای ستاد ثبت ملی خطبه حضرت زهرا(س)؛ 1389/03/10.

[20] ابن کثیر عالم متعصب اهل سنت- که شیوه او غالبا توجیه خلاف‏کارى‏هاى معاویه و یزید است- در این ارتباط مى‏نویسد:« وقد لعن‏[ یزید] إبن زیاد على فعله ذلک، وشتمه فیما یظهر ویبدو، ولکن لم یعزله على ذلک، ولا عاقبه، ولا أرسل یعیب علیه ذلک؛ یزید، ابن زیاد را به سبب چنین جنایتى لعن کرد و به طور آشکارا وى را شماتت نمود، ولى نه او را از مقامش برکنار کرد و نه وى را مجازات نمود و نه حتى نامه و یا فرستاده‏اى را براى سرزنش وى فرستاد!»( البدایة والنهایة، ج 8، ص 204).

[21] یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ ؛ ص620.

[22] تفسیر نمونه ؛ ج‏3 ؛ ص184.

[23]  مقتل الحسین مقرم، ص 307.

[24] پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج‏13، ص: 785.

[25] بیانات آیت الله مکارم شیرازی، 25/9/138.

[26]  رجوع کنید به: بحارالانوار، ج 45، ص 109 و 165.

[27] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص25.

[28]  رجوع کنید به: همان مدرک، ص 133- 135.

[29] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی  در دیدار با اصحاب بسیج صدا وسیمای مرکز فارس،1392/12/15.

[30]  کامل‏ الزیارات، ص 274- 275؛ بحارالانوار، ج 28، ص 57 و ج 45، ص 179؛ نفس المهموم، ص 210 و مقتل الحسین مقرم، ص 308.

[31] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص550.