مقدمه
در طول عمر انسان برخی فرصتها فراهم می شود و نفحاتی می وزد که همیشگی نیست و باید انسان حداکثر بهره را از این فرصتها ببرد آن گونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود«إن لربّکم فی أیام دهرکم نفحات،ألا فتعرضوا لها[۱]؛ پیامبر اعظم فرمودند: همانا در طول عمر شما، نسیمهای الهی وزیدن میگیرد، پس هشیار باشید و خود را در معرض آنها قرار دهید». سفر زیارتی اربعین با ویژگی ها و مختصاتی که دارد سفری استثنایی و کم نظیر و بلکه بی نظیر است و چنانچه هدفمند و همراه با برنامه حساب شده باشد، می تواند آثار و برکات معنوی زیادی برای زائر اربعین به همراه داشته باشد. از این رو باید نهایت تلاش را بکار گرفت تا حد اکثر بهره برداری معنوی ازآن گردد. در این نوشته به برخی نکات و برنامه هایی که می تواند در این زمینه مؤثر باشد، اشاره می گردد: لازم به یاد آوری است که این برنامه ها نمونه هایی از فعالیتهای زمینه ساز برای استفاده معنوی بیشتر از این سفر مهم است که افراد بر حسب شرایط و میزان آمادگی خود می تواند از همه آنها یا برخی از آنها را مورد استفاده قرار دهند.
- توجه به فرصت استثنایی سفر اربعین
سفر اربعین ار جهت معنوی و تقویت جنبه های ولایی انسان سفری کم نظیر و بلکه بی نظیراست. زائر اربعین باید توجه داشته باشد که این سفر در سال فقط یکبار بیشتر اتفاق نمی افتاد و لزوما در هر سال امکان حضور مقدور نمی شود. چو این که ممکن است عمر انسان کفایت نکند یا شرایط امنیتی عراق بگونه ای بشود که امکان سفر اربعین مقدور نباشد و یا بر فرض عدم و جود مانع بیرونی، خود فرد در ایام اربعین دچار مریضی شود یا عذری برایش پیش آید که لازم باشد حتما در کشورش حضور داشته باشد. به هرحال تکرار سفر اربعین هیچ تضمینی ندارد و ممکن است برای همیشه آخرین سفر زائر باشد. بنابر این شایسته است همانند نماز وداع که امام صادق علیه السلام به آن توصیه کرده اند با هر سفر اربعین معامله سفر وداعی داشته باشد و آن را آخرین سفر اربعین خود تلقی نماید.
- داشتن آمادگی و برنامه ریزی قبلی
زائری که در صدد است حد اکثر بهره معنوی را از سفر زیارتی اربعین ببرد باید قبل از سفر برنامه ریزی لازم را داشته باشد. برای مثال اگر بخواهد به اماکن زیارتی جانبی مثل مسجد کوفه، مسجد سهله، ومانند آن برود و یا اینکه حتما نجف تا کربلا را پیاده روی کند، باید مدت سفر خود را طولانی تر کند، علاوه بر این باید فرد از لحاظ روحی و معنوی خود را برای سفر معنوی مهمی چون سفر اربعین آماده سازد، نیک بداند که به کجا می رود؟ برای چه می رود ؟ و پا به چه سرزمین مقدسی می گذارد؟.
- استفاده از برنامه های زیارتی جانبی
به لحاظ شرایط کسانی که به صورت کاروانی به عراق می روند و نیز محدودیت وقتی، برنامه اصلی بر حضور در نجف و کربلا و پیاده روی بین دو شهر مقدس متمرکز می شود. بنابر این برای استفاده معنوی بیشتر زائر باید خود برنامه ریزی لازم را برای زیارت اماکن مقدس دیگر از جمله کاظمین، سامرا، کوفه، و قبور مطهر امام زادگان یا علمای شیعه در نجف و کربلا داشته باشد و در فرصتی که در کشور عراق حضور دارد حد اکثر بهره را از سایر اماکن مقدس ببرد.
- قرائت قرآن و اهداء به حضرت سید الشهدا و سایر ائمه علیهم السلام
یکی از برنامه های معنوی که می تواند زمینه توفیقات بیشتر در این سفر معنوی را فراهم سازد، برنامه ویژه قرائت قرآن و هدیه آن به حضرت سید الشهداء و یاران با وفایش است، روشن است که زائر در خلال سفر معنوی فرصتهای مناسبی را برای خواندن ادعیه و قرآن پیدا می کند. بنابر این اگر برنامه ریزی مناسب داشته باشد چه بسا بتواند یک ختم قرآن یا نصف یا دست کم چند جزء قرآن را تلاوت و ضمن بهره برداری معنوی از آیات قرآن، ثواب آن را به روح سید الشهداء ویارانش اهداء نماید.
- مطالعه درباره سید الشهداء علیه السلام و حادثه کربلا
هر چه شناخت و معرفت زائر نسبت به امام حسین علیه السلام و حادثه کربلا بیشتر باشد جنبه ولایی وی قویتر و در نتیجه بهره معنوی او از سفر اربعین بیشتر خواهد بود. شایسته است زائر اربعین از قبل برنامه ریزی مناسب داشته باشد و با همراه داشتن برخی کتابهای مناسب، از فرصت سفر استفاده کرده و در باره سید الشهداء و حادثه کربلا اطلاعات بیشتری کسب نماید.
- برنامه ذکر و اهداء به سید الشهداء و سایر معصومین علیه السلام
در سفر زیارتی اربعین وقت های زیادی در مسیر حرکت زائر محل زندگی تا عراق و همچنین در مسیر حداقل دو شبانه روز پیاده روی نجف تا کربلا و نیز سایر مسیرهای درون شهری از زائر وقت صرف می شود که معمولا امکان انجام عبادت‌های خاص یا حتی مطالعه و قرائت قرآن و سایر ادعیه برای زائر ممکن نیست. بسیار شایسته است که زائر اربعین با برنامه ریزی لازم و همراه داشتن صلوات شمار یا تسبیح و یا به هر شکل که برایش میسور است، در چنین وقتهایی از برنامه معنوی «ذکر» غافل نباشد و ذکرهای وارده از جمله:« صلوات بر محمد و آل محمد»، ذکر شریف« لا اله الا الله» و سایر اذکار وارده را با توجه به معانی آنها، تکرار و ثواب آنها را به روح مطهر سید اشهداء و سایر معصومین علیهم السلام اهدا نماید. چه زیباست که در پایان یک سفر اربعین زائر اربعین مثلا ۱۴هزار صلوات برای چهاره معصوم علیهم السلام یا ۷۲ هزار صلوات بیاد ۷۲ تن شهدای کربلا اهدا نماید.
- تفکر و تأمل درعظمت سید الشهداء و حادثه کربلا و مراسم اربعین
حادثه کربلا، حادثه‌ای بی همتا و حرکت سید الشهداء حرکتی بزرگ و بی مثال در تاریخ اسلام است که همیشه زنده و پویا و الهام بخش بوده و پیوسته درحال فروغ افزونتر و تأثیر گذاری بیشتر است. بی تردید اندیشیدن درعظمت این حادثه و آفرینندگان آن و نیز تأمل کردن در پرتو و آثار فزاینده ای که از زمان وقوع تا کنون داشته و در آینده خواهد داشت، می تواند زوایای بیشتری از این عظمت واعجاز انگیز بودن آن را برای زائر آشکار نماید. تفکر و تأمل در بزرگی و عظمت سید الشهداء و تجلی فضیلتهایی که از آن حضرت در کربلا نمایان شده، اندیشه در مصائب کاوران اسراء کربلا در مسیر کربلا تا کوفه و شام و برگشت به مدینه و صبر و شجاعت آنان، تفکردر راز ماندگاری حادثه کربلا و پویایی و پر فروغی فزاینده آن و بویژه اندیشیدن و تأمل در ایثار و اهتمام مردم ولایتمدار شیعه عراق در ایام اربعین به مراسم اربعین می تواند بر معرفت و پیوند عاطفی و معنوی زائر باسید الشهداء و یارانش را دو چندان نماید.
- محاسبه و مراقبه و اندیشیدن در حالات خویشتن
سفر اربعین و دور شدن از دغدغه های کاری و اداری و مسائل روز مره زندگی، فرصت مناسبی برای اندیشیدن در وضعیت و حالات خویشتن است. فرصت پیش آمده در مسیر پیاده روی نجف تا کربلا بویژه در سحر های آن، به زائر کمک می کند تا بازگشتی به خویشتن داشته باشد، خود را ارزیابی کند و وزن و مقدار خود در بعد معنوی و ساحت بندگی را بسنجد و بر اساس آن برای آینده معنوی خود برنامه ریزی کند و از حضرت سید الشهدا علیه السلام در این مسیر مدد بجوید.
- بهره گیری ویژه از سحر های ایام اربعین
سحر و سحر خیزی همیشه زیبا و پسندیده است اما این امر در عتبات عالیات بویژه در نجف و کربلا بسی زیباتر و پرفروغ تر، شایسته است زائر این فرصت استثنایی را غنیمت شمرده و اگر در سایر ایام هم موفقیت کمتری در این زمینه دارد از فرصت این ایام غافل نماند ودر حرمهای شریف که فیوضات الهی گسترده است، بهره وافری از آن ببرد.
[۱] . بحار الانوار، ج۷۱، ص۲۲۱٫
منبع: موکب اربعین حسینی
